Các Khoản Thu Nhập Tính Đóng Và Không Tính Đóng BHXH

26/07/2024

Việc hiểu rõ và tuân thủ các quy định về bảo hiểm xã hội (BHXH) vô cùng quan trọng đối với cả người lao động và người sử dụng lao động. BHXH không chỉ là một phần không thể thiếu của hệ thống an sinh xã hội, mà còn là quyền lợi cơ bản của người lao động, đảm bảo họ được bảo vệ trong các trường hợp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, và hưu trí.

Một trong những vấn đề quan trọng nhất mà cả người lao động và doanh nghiệp cần nắm vững là các khoản thu nhập tính đóng BHXH và các khoản thu nhập không tính đóng BHXH. Việc nắm rõ điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, tránh các rủi ro pháp lý mà còn đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động.

I. Các Khoản Thu Nhập Tính Đóng BHXH

1. Lương cơ bản

Lương cơ bản là khoản tiền lương mà người lao động được nhận dựa trên hợp đồng lao động, chưa bao gồm các khoản phụ cấp, trợ cấp, tiền thưởng và các khoản bổ sung khác. Đây là mức lương tối thiểu mà người lao động phải nhận được theo quy định của pháp luật.

Ví dụ: Một nhân viên văn phòng có hợp đồng lao động với mức lương cơ bản là 10 triệu đồng/tháng. Đây là khoản thu nhập sẽ được tính đóng BHXH, bất kể các khoản phụ cấp hay tiền thưởng thêm vào.

Xem chi tiết hơn tại bài viết: Mức lương cơ bản mới nhất

Các khoản phụ cấp phải đóng BHXH:

2. Phụ cấp chức vụ

Các loại phụ cấp chức vụ phổ biến:

Phụ cấp quản lý: Dành cho các vị trí quản lý, giám đốc, trưởng phòng.
Phụ cấp kỹ thuật: Dành cho các vị trí yêu cầu trình độ chuyên môn kỹ thuật cao.
Phụ cấp chuyên môn: Dành cho các vị trí đòi hỏi chuyên môn đặc thù.

Ví dụ: Một trưởng phòng kế toán nhận lương cơ bản 15 triệu đồng/tháng và phụ cấp chức vụ 2 triệu đồng/tháng. Tổng thu nhập tính đóng BHXH của trưởng phòng này sẽ là 17 triệu đồng/tháng.

3. Phụ cấp trách nhiệm

Phụ cấp trách nhiệm là khoản tiền phụ cấp dành cho những vị trí công việc đòi hỏi trách nhiệm cao hơn, có vai trò quan trọng trong hoạt động của doanh nghiệp.

Ví dụ: Một nhân viên phụ trách an toàn lao động có lương cơ bản 12 triệu đồng/tháng và phụ cấp trách nhiệm 1 triệu đồng/tháng. Tổng thu nhập tính đóng BHXH của nhân viên này sẽ là 13 triệu đồng/tháng.

4. Phụ cấp độc hại, nguy hiểm

Môi trường làm việc độc hại: Các công việc trong môi trường có yếu tố độc hại hoặc nguy hiểm đến sức khỏe người lao động như hóa chất, tiếng ồn, nhiệt độ cao, môi trường bụi bẩn, phóng xạ.

Ví dụ: Một công nhân làm việc trong nhà máy hóa chất có lương cơ bản 8 triệu đồng/tháng và phụ cấp độc hại 1,5 triệu đồng/tháng. Tổng thu nhập tính đóng BHXH của công nhân này sẽ là 9,5 triệu đồng/tháng.

5. Phụ cấp thâm niên

Các điều kiện hưởng phụ cấp thâm niên: Phụ cấp thâm niên thường áp dụng cho người lao động có thời gian làm việc dài tại một doanh nghiệp hoặc ngành nghề nhất định, thường từ 5 năm trở lên.

Ví dụ: Một giáo viên có lương cơ bản 10 triệu đồng/tháng và đã làm việc được 10 năm, hưởng phụ cấp thâm niên 1 triệu đồng/tháng. Tổng thu nhập tính đóng BHXH của giáo viên này sẽ là 11 triệu đồng/tháng.

6. Các khoản thu nhập khác

Các khoản bổ sung khác tính đóng BHXH:

Tiền lương làm thêm giờ nếu tính theo hệ số lương cơ bản.
Các khoản tiền lương, phụ cấp khác theo quy định của doanh nghiệp nhưng phải được ghi rõ trong hợp đồng lao động.

Ví dụ: Một nhân viên làm thêm giờ nhận lương cơ bản 9 triệu đồng/tháng, lương làm thêm giờ 2 triệu đồng/tháng. Tổng thu nhập tính đóng BHXH của nhân viên này sẽ là 11 triệu đồng/tháng.

Việc hiểu rõ các khoản thu nhập tính đóng BHXH giúp cả người lao động và người sử dụng lao động tuân thủ đúng quy định pháp luật, đảm bảo quyền lợi cho người lao động và tránh các rủi ro pháp lý.

Xem thêm: Mối Liên Hệ Giữa Tiền Lương, BHXH, Thuế TNCN và Thuế TNDN

II. Các Khoản Thu Nhập Không Tính Đóng BHXH

Các khoản phụ cấp không phải đóng BHXH

1. Phụ cấp ăn trưa, xăng xe, điện thoại

Phụ cấp ăn trưa, xăng xe, điện thoại là những khoản tiền mà doanh nghiệp hỗ trợ cho người lao động để chi trả các chi phí sinh hoạt hàng ngày hoặc phục vụ cho công việc, nhưng không tính vào thu nhập chịu BHXH.

Ví dụ: Một nhân viên có lương cơ bản 10 triệu đồng/tháng và nhận thêm 1 triệu đồng phụ cấp ăn trưa, 500 nghìn đồng phụ cấp xăng xe, 300 nghìn đồng phụ cấp điện thoại. Tổng các khoản phụ cấp này là 1,8 triệu đồng, và không được tính vào thu nhập đóng BHXH.

2. Tiền thưởng theo doanh thu

Điều kiện: Tiền thưởng theo doanh thu là khoản tiền thưởng mà doanh nghiệp trả cho người lao động dựa trên kết quả kinh doanh hoặc hiệu quả công việc, không tính vào thu nhập chịu BHXH.

Ví dụ: Một nhân viên bán hàng có lương cơ bản 8 triệu đồng/tháng và nhận thêm 2 triệu đồng tiền thưởng doanh thu do vượt chỉ tiêu bán hàng trong tháng. Khoản tiền thưởng 2 triệu đồng này không được tính vào thu nhập đóng BHXH.

3. Tiền thưởng sáng kiến, thành tích

Các loại thưởng:

Thưởng sáng kiến: Khoản tiền thưởng cho những sáng kiến, cải tiến góp phần tăng hiệu quả công việc hoặc tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp.
Thưởng thành tích: Khoản tiền thưởng cho những thành tích xuất sắc trong công việc, như hoàn thành dự án vượt chỉ tiêu, đạt danh hiệu nhân viên xuất sắc.

Ví dụ: Một kỹ sư có lương cơ bản 12 triệu đồng/tháng và nhận thưởng 5 triệu đồng cho sáng kiến cải tiến quy trình sản xuất. Khoản thưởng 5 triệu đồng này không được tính vào thu nhập đóng BHXH.

4. Trợ cấp khó khăn, trợ cấp ốm đau

Các tình huống hưởng trợ cấp:

Trợ cấp khó khăn: Hỗ trợ người lao động trong các tình huống khó khăn đặc biệt như thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn ngoài ý muốn.
Trợ cấp ốm đau: Hỗ trợ người lao động trong thời gian nghỉ ốm, không phải là khoản tiền lương chính thức.

Ví dụ: Một nhân viên gặp hoàn cảnh khó khăn do thiên tai được công ty hỗ trợ 3 triệu đồng trợ cấp. Khoản tiền này không tính vào thu nhập đóng BHXH.

5. Trợ cấp sinh con, nuôi con nhỏ

Điều kiện hưởng trợ cấp: Trợ cấp sinh con và nuôi con nhỏ là các khoản hỗ trợ cho người lao động nữ trong thời gian nghỉ thai sản hoặc hỗ trợ nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi.

Ví dụ: Một nhân viên nữ nhận trợ cấp sinh con 2 triệu đồng từ công ty sau khi sinh. Khoản tiền này không tính vào thu nhập đóng BHXH.

Xem thêm:

6. Các khoản hỗ trợ khác

Các khoản hỗ trợ không tính đóng BHXH:

Hỗ trợ học phí: Khoản tiền hỗ trợ học phí cho người lao động hoặc con em của họ.
Hỗ trợ chi phí khám chữa bệnh: Các khoản hỗ trợ chi phí y tế cho người lao động và gia đình.
Hỗ trợ tiền nhà: Khoản tiền hỗ trợ chi phí thuê nhà cho người lao động.

Ví dụ: Một nhân viên nhận hỗ trợ 1 triệu đồng chi phí thuê nhà hàng tháng. Khoản hỗ trợ này không tính vào thu nhập đóng BHXH.

Các khoản thu nhập không tính đóng BHXH giúp doanh nghiệp hỗ trợ người lao động một cách linh hoạt và hiệu quả, đồng thời tuân thủ các quy định của pháp luật. Việc hiểu rõ các khoản này giúp người lao động và doanh nghiệp có thể tối ưu hóa các chế độ phúc lợi một cách hợp lý và minh bạch.

III. Quy Định Pháp Lý Liên Quan

1. Các quy định của pháp luật về BHXH

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách an sinh xã hội quan trọng do nhà nước tổ chức và đảm bảo thực hiện. BHXH giúp bảo vệ thu nhập cho người lao động khi họ gặp rủi ro trong cuộc sống như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp và hưu trí.

2. Luật BHXH 2014 và các văn bản hướng dẫn

Luật BHXH 2014: Đây là văn bản pháp luật chính thức quy định về BHXH tại Việt Nam. Luật này quy định về các chế độ BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, các nguyên tắc và chính sách quản lý BHXH.

Các văn bản hướng dẫn: Các nghị định, thông tư và các văn bản hướng dẫn của Chính phủ và Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cụ thể hóa các quy định của Luật BHXH 2014, giúp việc triển khai thực hiện BHXH được đồng bộ và hiệu quả.

3. Quy định về các khoản thu nhập tính đóng BHXH

Theo Luật BHXH 2014 và các văn bản hướng dẫn, các khoản thu nhập tính đóng BHXH bao gồm:

Tiền lương tháng
Các khoản phụ cấp lương: phụ cấp chức vụ, phụ cấp trách nhiệm, phụ cấp độc hại, nguy hiểm, phụ cấp thâm niên, và các khoản phụ cấp khác ghi trong hợp đồng lao động.
Các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương.

4. Quy Định về các khoản thu nhập không tính đóng BHXH

Các khoản thu nhập không tính đóng BHXH gồm:

Tiền thưởng theo doanh thu, sáng kiến, thành tích
Phụ cấp ăn trưa, xăng xe, điện thoại
Trợ cấp khó khăn, trợ cấp ốm đau, trợ cấp sinh con, nuôi con nhỏ
Các khoản hỗ trợ học phí, chi phí khám chữa bệnh, tiền nhà và các khoản hỗ trợ khác không mang tính chất tiền lương.

IV. Hậu Quả Của Việc Không Tuân Thủ Quy Định Đóng BHXH

1. Phạt tiền và các biện pháp xử lý vi phạm

Nếu doanh nghiệp không tuân thủ đúng quy định về đóng BHXH, họ có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 28/2020/NĐ-CP. Mức phạt tiền có thể lên đến hàng trăm triệu đồng tùy theo mức độ vi phạm và số lượng người lao động bị ảnh hưởng. Ngoài ra, các biện pháp xử lý khác có thể bao gồm:

Buộc đóng bù BHXH, lãi chậm đóng.
Đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc giấy phép kinh doanh.

2. Ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động

Không tuân thủ quy định đóng BHXH sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động:

Không được hưởng các chế độ BHXH khi xảy ra các rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Không có lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sau khi nghỉ việc.
Mất cơ hội được bảo vệ và hỗ trợ từ nhà nước trong các trường hợp khẩn cấp.

3. Tác động đến doanh nghiệp và người sử dụng lao động

Việc không tuân thủ quy định đóng BHXH không chỉ gây thiệt hại về mặt tài chính do các khoản phạt và bồi thường, mà còn ảnh hưởng đến uy tín và hình ảnh của doanh nghiệp. Điều này có thể dẫn đến:

Khó khăn trong việc thu hút và giữ chân người lao động có chất lượng.
Mất lòng tin từ phía người lao động và đối tác kinh doanh.
Rủi ro pháp lý và hành chính, gây trở ngại cho hoạt động kinh doanh.
Nhận thức và tuân thủ đúng quy định về BHXH không chỉ bảo vệ quyền lợi của người lao động mà còn giúp doanh nghiệp hoạt động bền vững và phát triển lâu dài.